Voorwoord

Wie van mening is dat een zwartboek publiceren  een  eenvoudige stap is heeft het mis. Een zwartboek is een van de zwaartste middelen die onze maatschappij kent om ongenoegen te uiten. Er is meer dan een jaar aan wikken en wegen vooraf gegaan, voordat we besloten hebben over te gaan tot aanbieding aan de gemeentelijke commissie Volkshuisvesting/verkeer.

Aart Molenaar

BP5-Hoek

ZWARTBOEK HERSTRUCTURERING 5-HOEK

EN

VISSERSHOP

oktober 2000.

Inhoud:

Inleiding

Sociaal Plan

Communicatie Plan

Fondsen

De Nieuwe wijk " De tuinen van zuid"

Het Vissershop

De toekomst zoals wij die wensen

Bijlage: Onderdelen Sociaal plan

Inleiding.

 Sinds in 1994 bekend werd dat het zuidelijk gedeelte van Zaandam, dat in de volksmond bekend staat als ‘ de 5-Hoek’, op ‘ de schop’ zou gaan is er gepraat.

Het  door de Gemeente Zaanstad ingestelde ‘Wijkbeheer Zaandam-Zuid en de toenmalige Bewonersvereniging Vijfhoek hebben toen samen besloten om het ‘ Speerpunt Vijfhoek’ te gaan starten.

Bewoners en wijkbeheer hebben samen het initiatief genomen om een enquête in de Vijfhoek te houden. Tegelijkertijd heeft de GGD Zaanstad een onderzoek gehouden naar de klachten van de bewoners in de Vijfhoek. De technische gebreken die klachten veroorzaakten logen er niet om. Gesprekken met de architect uit de wijk en ZVH volgden, maar brachten nauwelijks verbetering.

Stuurgroepen, werkgroepen, platforms, externe bureaus, projectbegeleiders, ondersteuners, kortom, massa’s mensen lieten vervolgens hun voetsporen achter in voorlopige ontwerpen, schetsen en voorstellen.

De noodzaak om een leefbaar woongebied te herscheppen is onomstotelijk bewezen.

De jarenlang voortgaande verkrotting van het westelijk deel van de 5-Hoek en een discutabel inplaatsingsbeleid van de Zaanse wooncorporaties waar met name Zaandam’s Volkshuisvesting (ZVH) als directe verantwoordelijke voor aangewezen kan worden is een doorn in het oog van de bewoners van Zaanstad en overduidelijk zichtbaar voor iedereen.

Het gevoerde beleid werkt segregatie in de hand, en veel mutaties in de wijk zijn een direct gevolg van dit wanbeheer.

Herstructurering op een dergelijke grote schaal is nieuw voor de Zaanstreek, dus ook voor de gemeente en de corporaties. Sinds duidelijk is geworden dat ZVH een aantal kerntaken m.b.t. de voorgenomen herstructurering moet gaan uitvoeren, blijkt dat er – zoals bijna gebruikelijk bij ZVH- geen open dialoog meer mogelijk is.

Dit uit zich vooral in de schofferende wijze waarop ZVH medewerkers met de belangengroepering van de bewoners ( BV. Vissershop en Bewoners Platform 5-Hoek geheten) omgaat. Men dient te bedenken dat het zonder medewerking van de bewoners onmogelijk is om nieuwbouw of renovatie uit te voeren. Zonder inspraak komt er geen informatie van de bewoners en ontstaat er geen groep van professionals.

Zonder bewoners van een stad is er ook geen gemeenteraad.

Mondelinge afspraken worden herhaaldelijk geschonden of anders uitgelegd.

Schriftelijke bevestigingen blijven uit.

Officiële besprekingen en vergaderingen worden niet genotuleerd, zodat toezeggingen nooit hard gemaakt hoeven te worden.

De directie van ZVH communiceert regelmatig via de locale pers i.p.v. met de bewoners.

Medewerkers van ZVH die met de bewoners organisatie moeten communiceren blijken geen enkele ervaring te hebben met soortgelijke herstructurering projecten.

Waarschijnlijk gevoed door interne problemen binnen ZVH, en gebrekkige kennis bij het management over de Zaanstreek is de dossierkennis summier en wordt zelden op een noodzakelijk pijl gehouden.

Ook het beleid van de Gemeente Zaanstad toont duidelijke tekortkomingen.

Te veel verantwoording over het gehele project wordt neergelegd bij een ondeskundige en autocratisch bestuurde wooncorporatie (ZVH).Te snel worden verantwoordelijke ambtenaren van het project gehaald waardoor waardevolle kennis –die toch al schaars is in Zaanstad- over de herstructurering verloren gaat. Dit is het gevolg van doorlopende reorganisaties op ambtenarenniveau en het z.g. ‘ kantelen van managementfuncties’ .

De Stichting Welsaen, afd. Opbouw en Ondersteuning ( of een andere soortgelijke club) beschikt niet over voldoende budgetten om structureel en adequaat de bewonersvereniging te voorzien van medewerkers met duidelijke ervaring in grootschalige herstructurering processen doordat de Gemeente Zaanstad heftige bezuinigingen blijft doorvoeren op ‘ welzijnsbeleid’

Door het ontbreken van nieuw beleid van de gemeente Zaanstad is de Stichting Welsaen steeds meer afhankelijk van externe opdrachtgevers hetgeen ten koste lijkt te gaan van de geleverde kwaliteit, continuïteit en onafhankelijkheid.

De absolute noodzaak tot stringente controle van de commercieel georiënteerde marktpartijen door de gemeente Zaanstad is gezien eerdere ervaringen waarbij         ‘ marktwerking’ voor burgerbelang ging evident.

Hoe gevaarlijk de situatie zou kunnen zijn mag blijken uit het eerste communicatieplan ‘ Herontwikkeling Vijfhoek’ door Troep & van der Doorn Amsterdam. Dit document, gemaakt eind ’98 in opdracht van ZVH, bevat sporen van een poging tot Nepotisme. Door tijdige signalering van deze –doorzichtige- poging hebben Wijkbeheer Zaandam-Zuid en de Bewonersvereniging Vijfhoek erger kunnen voorkomen

Bij de bewoners van het Visserhop, de aanpalende wijk van de Vijfhoek leeft veel, héél veel frustratie over de gang van zaken in hun wijk.

Ambtenaren van de gemeente Zaanstad zijn zelfs zover gegaan dat ze extra politiesurveillanten voor deze woonwijk hebben toegezegd, omdat de noodzaak hiertoe aanwezig is vanwege het absurde inplaatsingsbeleid van ZVH.

Het is nog maar twee jaar geleden dat ZVH haar betalende klanten ontving in een soort gevangeniskooi waarbij de medewerkers van ZVH achter een dikke laag gepantserd glas ongeïnteresseerd luisterden naar problemen, vragen en klachten.

Hoewel er de laatste jaren een andere kantoorlocatie betrokken is (waar parkeerplaatsen voor bezoekers ontbreken, waarschijnlijk als een vorm van ontmoediging tot bezoek) bestaat deze pantsering nog steeds, maar nu als geestelijke blokkade tegen lastige klanten.

De afgelopen week (2-6 okt.) kwamen er een aantal verontrustende berichten bij ons binnen. Bewoners van ZVH complexen in de Vijfhoek zijn individueel telefonisch benaderd door de heer Elzoom van ZVH , de verantwoordelijke man voor contacten met de Bewonersvereniging 5-Hoek binnen ZVH, om een alternatieve praatgroep te gaan vormen over de herstructurering. De al 10 jaar bestaande Bewonersvereniging beschouwd dit als een regelrechte aanval in de rug en hét voorbeeld van de onbetrouwbare ‘ partner’ die ZVH zich tot op de dag van vandaag heeft getoond.

Wij hopen dat met het uitbrengen van dit ‘zwartboek’ er duidelijkheid ontstaat over de werkelijke situatie rond de zorgen van meer als 600 gezinnen die straks gedwongen hun woningen zullen moeten verlaten.

Wij vertrouwen er op dat na de kennisname van dit ‘ zwartboek’ de bestuurders van de Gemeente Zaanstad op de juiste manier zullen ingrijpen om escalatie van de huidige situatie te voorkomen., en de sociaal zwakkeren waaruit de buurt voornamelijk bestaat, zullen steunen in de strijd tegen de graaiende handen van de betrokken wooncorporatie.

oktober 2000.

Het bestuur van Bewoners Platform 5-Hoek en Bewonerscommissie Vissershop.

Terug naar de inhoudsopgave

Al enkele jaren wordt door de betreffende instanties aangegeven dat er met een sociaal plan gewerkt moet gaan worden. De Bewonersvereniging heeft een aantal voorstellen uit het ontwerpplan verworpen, omdat er op onderdelen geen enkele rekening gehouden wordt met de lage inkomensgroepen die kenmerkend zijn voor de 5-Hoek De term ‘sociaal plan’ voor het bestaande voorstel is o.i. dan ook misplaatst. Voorstellen (zie bijlage 1) van de Bewonersvereniging met gefundeerde argumentatie en vergelijkingsmateriaal van soortgelijke projecten uit het land worden structureel genegeerd, terwijl van ZVH/Laagland  geen enkele onderbouw getoond wordt voor de geboden vergoedingen, ondanks herhaald aandringen van de Bewonersvereniging . Wel wordt gerefereerd aan de Federatie WBV corporaties Zaanstad, maar er bestaat geen document waarop de overeenkomst tussen deze belanghebbenden geratificeerd is.

Ook Wethouder Horselenberg stuurt deze verwijzing in een later stadium naar de prullenbak.

Na maandenlang aandringen blijkt het niet mogelijk te zijn om een overleg situatie met ZVH te creëren, waaruit een voor alle partijen acceptabel voorstel ontstaat. Hoewel ZVH zich mondeling bereid heeft getoond tot een aantal afspraken te komen, blijkt in de praktijk dat de agenda (of de wil) hiervoor bij ZVH niet beschikbaar is. Omdat ook de wooncorporatie SaenWonen betrokken is bij het project, dienen de vertegenwoordigers van SaenWonen mede goedkeuring te hechten aan het totale plan. Uiteraard is dit om te voorkomen dat mensen die een woning van SaenWonen huren in de 5-Hoek niet opnieuw kostbare tijd hoeven te verdoen om ook voor hun een deugdelijk sociaal plan op papier te krijgen. De geboden bedragen komen oorspronkelijk uit de koker van WBV SaenWonen en zijn door ZVH zo overgenomen.

Illustratief voor de onmacht en frustratie van de Visserhop bewoners is het volgende:

In april/mei 2000 hebben de bewonersvertegenwoordigers met ZVH gesproken over het sociaal plan en de punten die zij aangepast wilden hebben.

In juni zouden men weer bij elkaar komen en zouden de bewoners een gewijzigd sociaal plan krijgen.

Juni werd september en na 5 maanden hard werken werd het concept sociaal plan bestaand uit 7 bladzijden door ZVH terug gebracht naar  2 bladzijden en alle punten die april/mei uitvoerig besproken, genotuleerd en bevestigd  waren, was ZVH al weer vergeten en wat de Vissershop bewoners gepresenteerd kregen waren de oorspronkelijke ZVH uitgangspunten.

Terug naar de inhoudsopgave

2. Communicatie plan.

Ook op dit onderdeel worden de voorstellen en wensen van de Bewonersvereniging stelselmatig genegeerd en doet ZVH maar wat ze voor de kop komt.

Voor een goed functionerende communicatie heeft het BP5-Hoek inmiddels groot aantal voorstellen afgegeven.

Afspraken dat de tekst voor het gedrukte ZVH medium ter lezing aan de Bewonersvereniging wordt aangeboden, zijn deels nagekomen, maar de correcties worden slechts partieel doorgevoerd, zodat alle bewoners bij herhaling misleidende en suggestieve informatie toegezonden krijgen.

Het inschakelen van een extern communicatiebureau, zoals in eerste aanleg voorgesteld was wordt met grote angst door de Bewonersvereniging tegemoet gezien. Het is immers nu al zo dat ZVH de enige ‘ uitkerende’ (en ontvangende) instantie binnen dit project is, en de beïnvloeding die uitgaat van deze economische machtspositie is nú al duidelijk zichtbaar. Een communicatiebureau dat financieel afhankelijk is van ZVH zal immers niet zo snel bereid zijn de mogelijk kritische stem, beargumenteerde feiten en wensen  van de Bewonersvereniging te laten horen.

‘ Cynisch?’ zult u zich afvragen, ja, inderdaad, want de ervaringen die wij tot vandaag hebben moeten ondergaan geven geen rooskleurig toekomstbeeld als het gaat om de absolute bewogenheid zonder belangenverstrengeling van door ZVH ingehuurde ‘externen’ 

Terug naar de inhoudsopgave

3. Fondsen.

De Bewonersvereniging bestaat uit vrijwilligers die veel, héél veel tijd in het project voor de herstructurering hebben gestoken. De dossierkennis welke door een aantal leden is opgedaan tijdens de procesvorming wordt echter stelselmatig genegeerd.. Dit kostbare goed vindt ook geen financiële waardering want de vele miljoenen die beschikbaar zijn voor dit project lijken in de zakken van de belangrijkste wooncorporatie te verdwijnen.

Status is immers geld om te functioneren

Herhaalde verzoeken aan alle betrokken instanties middels o.a. z.g. werkgroep vergaderingen, O&O, Laagland en ZVH hebben nog nooit geresulteerd in schriftelijke toezeggingen voor een beschikbaar budget voor de Bewonersvereniging , ondanks een aantal ingediende begrotingen door de Bewonersvereniging .

Het is ongelofelijk dat de leden van de Bewonersvereniging tot nu toe zelf moeten opdraaien voor de kosten van koffie, papier, computermateriaal, frankering en alles wat er verder bij komt, terwijl al 1,7 miljoen gulden door de Rijksoverheid beschikbaar zijn gesteld en ten dele uitgekeerd voor dit project.

Het lijkt er op of men denkt dat door de Bewonersvereniging arm te houden ze vleugellam zal blijven.

Deze ‘patriarchale’ denkwijze is echter negentiende eeuw’s en past niet in het jaar tweeduizend.

Het niet beschikbaar maken van een budget om de Bewonersvereniging optimaal te laten functioneren heeft inmiddels tot gevolg gehad dat een aantal leden van de Bewonersvereniging zich uitermate strijdbaar is gaan opstellen, en uit eigen middelen rechtsbijstand wil gaan zoeken.

Het is onvoorstelbaar dat een aantal zwakke  ‘regenten’ het zover heeft moeten laten komen……

4. De nieuwe wijk “Tuinen van Zuid”?!

Als opdrachtgever voor een stadsplan heeft ZVH uiteraard alle troeven in handen, vermits zij zich houdt aan de richtlijnen welke de Gemeente Zaanstad hiervoor heeft doen uitgaan. Wij vrezen echter dat de wensen van de huidige bewoners die terug willen keren naar hun woonwijk niet gehonoreerd zullen worden. De NIPO enquête (einde ‘ 98 uitgevoerd en samengesteld door ZVH, SaenWonen en de Bewonersvereniging 5-Hoek)  heeft klip en klaar duidelijk gemaakt welke wensen er bij de huidige bewoners leven. Deze enquête zal als richtlijn moeten dienen voor elke verdere ontwikkeling.

Wij waren -gezien onze ervaringen met ZVH- dan ook in het geheel niet verbaasd over het feit dat op 18 juli jl. het ‘stedenbouwkundig adviesbureau SVP’ dat de schetsen voor de nieuwe wijk moet leveren, niet op de hoogte was van het bestaan van het NIPO onderzoek.

Ook het bestaan van de “ Wijkschets Zaandam-Zuid “ goedgekeurd door de gemeenteraad van Zaanstad in 1997 lijkt te worden ontkent door de uitvoerende partijen.

Zoals veel documenten zal deze richtlijn ook wel verloren gegaan zijn ‘ bij de brand’ die ZVH enige tijd terug gehad heeft…...

Onderstaand zullen wij trachten enkele problemen van bewonerscommissie Vissershop met ZVH te schetsen.

·        De huidige bewoners van het Vissershop hebben het gevoel dat ze absoluut niet serieus genomen worden door ZVH.

·        Men belooft veel in de gesprekken en later doet men of  dat niet gezegd is.

·        Het structureel te laat aanleveren van de stukken die besproken moeten worden op de vergaderingen.

·        Op het moment is ZVH nog steeds druk bezig met uitplaatsen en onrust zaaien in de buurt zonder dat er ook maar iets is geregeld of bekend is wat er gaat gebeuren en wanneer!

·        Het inplaatsingsbeleid van ZVH van tijdelijke huurders, er zijn op het Hop op het moment al 60 woningen tijdelijk verhuurt.

De bewonersvereniging heeft er van het begin af aangedrongen op regels voor tijdelijke verhuur.

Nu er al 60 woningen tijdelijk zijn verhuurt en na herhaaldelijke problemen is men daar nu eindelijk mee begonnen.

·        Voor de tijdelijke huurders geld een huur van ƒ 250,-- en de Hoppers betalen tot ƒ 376,--

·        In het jaarverslag van ZVH staat dat de woningen in zo een slechte staat zijn dat ze niet meer gewoon te verhuren zijn maar de oorspronkelijke bewoners kregen nog even snel een huurverhoging!

·        Ook op het uitplaatsen hebben wij gevraagd om een overzicht van de woonduur van degene die een woning hebben gekregen.

Ondank herhaaldelijke toezeggingen nog steeds niet gebeurt.

·        Op de woningen die aangeboden worden (via directe bemiddeling) in de zelfde straat zit de ene keer wel een inkomens toets en de andere keer niet.

·        In het traject van eventuele nieuwbouw werd in het begin steeds gesproken over sociale woningbouw en geen koopwoningen.

Volgens de geruchten zijn het nu 85 koopwoningen en zijn er maar120 woningen voor de eventuele terug te keren bewoners. 

6. De toekomst zoals wij die wensen.

In de eerste plaats is het van belang dat er een samenwerkingscontract komt tussen alle betrokken partijen.

Deze overeenkomst bevat de rechten en plichten van alle deelnemers, gedurende het gehele traject van de herstructurering en moet in onderling overleg tussen de betrokken partijen opgesteld worden.

Soortgelijke overeenkomsten bestaan bij voorbeeld in de gemeenten Tilburg en Utrecht zodat ‘ het wiel’ na enige aanpassingen niet opnieuw uitgevonden hoeft te worden.

Gezien de huidige ervaringen lijkt het zinvol om in dit contract ook sancties op te nemen, welke onmiddellijk uitgevoerd kunnen worden als 1 van de partijen in gebreke blijft.

Om nogmaals duidelijk te maken welke wensen wij verder hebben vindt u in de bijlage de onderdelen van het sociaal plan zoals wij gedistilleerd hebben uit de bestaande en lopende vergelijkbare projecten in Nederland.

Deze tekst is eerder dit jaar (11 juli jl.) op verzoek van ZVH gemaakt en aangeboden bij ZVH, maar tot vandaag hebben wij geen reactie ontvangen…….

 Terug naar de inhoudsopgave

Bijlage 1. Onderdelen sociaal plan.

Herhuisvesting.

Vaste vergoedingen.

Maatwerk.

Ondersteuning en samenwerking met bewoners

Klachtencommissie

Beheer

Bewonersvereniging Platform 5-Hoek.